Post by DemiurgVandaag gaat Michael Moores Fahrenheit 9/11 in de NLse bioscopen in
premiere. Stond er vorige week in HP/De tijd(nr 29) al een uitgebreidt
artikel waarin kritisch werd gekeken naar de feiten die Moore presenteert.
Michael Moore moet het vooral hebben van demagogie. Een montage waarin de
feiten in hoog tempo aan elkaar gesmeedt worden, waardoor vooral veel
gesuggereerd wordt.
Een aantal citaten uit de vandaag gepubliceerde recensie in de Volkskrant.
"Fahrenheit 9/11 is een oefening in het politieke gebruik van filmmontage.
De documentaire bestaat voor het grootste deel uit televisiebeelden, die
worden afgewisseld met door Moore zelf gefilmde interviews en
documentaire-opnamen uit Irak. Het betoog dat Michael Moore houdt, ontstaat
door de manier waarop de fragmenten zijn gecombineerd. President Bush werd
vooral op de montagetafel aangevallen. Het voornaamste doel: schuld door
verbanden leggen."
"Zoals Bush en anderen probeerden met retorische middelen een verband tussen
Saddam en Al Qaida of tussen Irak en de aanslagen op het WTC te creeren, zo
maakt Moore de president en zijn familie verdacht door ze continu naast de
Bin Laden-clan te plaatsen, door ze in een adem te noemen."
".... En zo gaat de documentaire verder, suggestieve beschuldigingen blijven
elkaar opvolgen, zonder dat een echte aanklacht wordt geformuleerd."
"Kortom Fahrenheit 9/11 zwalkt. En ook daarin heeft Moore veel weg van de
voorstanders van de Irak-oorlog die steeds de argumenten veranderen .....
Moore slaagt erin de tegenstrijdigheden snel genoeg voorbij te laten
glijden."
Ik ben er nog niet uit of ik de film ga kijken. (mocht dat wel zo zijn dan
is dat om esthetische redenen, gezien de aanbeveling van Tarantino) Maar
persoonlijk ben ik zo langzamerhand Moore-moe. Vond ik hem nog wel leuk
toen hij nog 'cult' was, met het besef dat hij in de eerste plaats een
mening formuleerde en de "documentaire" daaraan ondegeschikt was en dus
meer fictie was dan feit.
Nu te veel mensen achter hem aan lopen, die dat besef duidelijk niet hebben,
begint de propaganda van Moore me de keel uit de hangen. Ik heb echt geen
demagoog nodig om te weten dat Bush een 1e klas schurk is.
Ik heb gewacht met commentaar te geven tot ik de film zelf gezien heb.
Wel nu, dat heb ik dus vanmiddag gedaan.
In het commentaar van de Volkskrant kan ik me voor een groot deel niet
vinden. Wat HP/De Tijd er van bakt al helemaal niet. HP is vooral
bezig sinds zijn Fortuijn als Heiland zijn gaan zijn vooral op het op
de bal spelen en nauwelijks op de film.
De vraag die je je wel moet stellen: "wat is een documentaire?" De
meeste mensen stellen dat gelijk aan een fil over het sexleven van de
ruggestreeppad of die tenenkrommende films van Jacques Cousteau. Moore
kiest partij, net zoals hij dat gedaan heeft met de film "Roger and
Me" over de teloorgang van de autoindustrie in Flint Michigan waar hij
geboren en getogen is. Maar ok iemand als Ingeborg Beugel die de
Tokkies heeft gefilmd doet dat ook
http://www.tvgids.nl/detail.php?pid=1313817&tab=1 Is daar wat mis mee?
"Beauty is the eye of the beholder". Een film wordt ook gemaakt op de
montagetafel. Dat de films van Moore in de categorie "Documentaries"
terecht komt heeft ook meer met het feit te maken dat hij eigenlijk
niet in andere categorien thuishoort.
Maar een feit is ook dat er geen leugens in zitten. Het is aantoonbaar
juist waarmee Moore naar voren komt.
De Groene Amsterdammer heeft in mijn ogen een veel beter recensie dan
de Volkskrant. Ook over "Bowling for Columbine" kwam klaaggraag rechts
niet verder dan dat er sommige stukken en scene waren gezet. Over de
feiten geen enkel tegenwoord, want die was er simpel niet. Natuurlijk
worden interviews wel eens over gedaan asl iemand ineens met een hoop
AV-spullen binnen komt zeilen. Mensen willen dan wel eens
dichtklappen.
http://www.groene.nl/2004/0428/pvo_profiel.html
Eigenlijk een typische Amerikaan
door Pieter van Os
Terwijl in 1968 studenten het gevestigde gezag tarten in Parijs zit de
dertienjarige Amerikaan Michael Moore in de kerk van Flint Michigan.
Ook voor hem is dit jaar cruciaal in zijn vorming als activist. Bij
het uitgaan van de kerk wordt meegedeeld dat Martin Luther King is
doodgeschoten. Gejuich stijgt op. In verscheidene interviews verklaart
hij later dat hij dit nooit meer is vergeten: «Dat gejoel van de
kerkgangers brandde een gat midden in mijn hoofd.»
Met het stadje Flint onderhoudt de filmmaker nog altijd een
haat-liefderelatie. In al zijn documentaires gaat hij ernaar terug,
ook in zijn nieuwste, het succesvolle anti-Bush-pamflet Fahrenheit
9/11. In zijn geboortestad voert hij dit keer de oer-Amerikaanse Lila
Lipscomb op, een patriot die dagelijks de vlag uithangt en de troepen
steunt, maar die verandert in een vredesactivist als ze uit Irak een
woedende anti-oorlogsbrief van haar inmiddels overleden zoon ontvangt.
Moore laat ook enkele jonge inwoners van Flint aan het woord, waarvan
er één lacherig opmerkt: «Op televisie zie je beelden van Irak. Het is
net Flint! En het is hier niet eens oorlog.»
Het is de kern van Moores nieuwste film. Want het hoofdargument van
Moore tegen de oorlog in Irak is niet erg verfijnd, maar wel helder:
de in zijn film onthutsend onnozele, incompetente en arrogante
president Bush gebruikt de aanslagen van 11 september niet om al-Qaeda
aan te pakken, maar om het olierijke land Irak onder valse
voorwendselen binnen te vallen. Hij zal er zelf geen nacht minder om
slapen de president geeft vooral om zijn golfkwaliteiten en hij
laat het vuile werk opknappen door arme jongens en meisjes voor wie de
overheid geen beter vooruitzicht creëert dan een «carrière» in het
leger. Behalve beelden van gebombardeerd Irak laat Moore de zichtbare
en traumatische gevolgen van de ontindustrialisering in Flint zien,
een spookstad met rijen half ingezakte woonhuizen en afgeleefde
inwoners.
Die beelden komen bekend voor. Moores eerste film, het vijftien jaar
oude Roger & Me, had de verpaupering van zijn geboortestad als
onderwerp. Eind jaren tachtig maakte Moore deze film omdat hij er
genoeg van had, zo verklaarde hij, «om voor zon vijfduizend mensen te
schrijven die het toch al met je eens zijn». Want aanvankelijk filmde
Moore niet, maar schreef hij, eerst voor de Flint Voice, een blad dat
hij zelf oprichtte, en daarna voor de Michigan Voice, dat hij ook
bijna alleen vol schreef.
Als middelbare scholier had hij al eens een toneelstuk geschreven
waarin Christus van het kruis komt. Eerder hadden zijn Iers-katholieke
ouders Moore naar het seminarie gestuurd, maar daar mislukte hij omdat
hij te veel met de meisjes in de weer was. Op zijn zestiende kreeg hij
een prijs van de plaatselijke padvinderij, omdat hij de belangrijkste
vervuilers van de stad duchtig had lastiggevallen. Na school ging hij
in zijn artikelen jarenlang tekeer tegen General Motors, de
belangrijkste werkgever van de stad, die op een dag besloot naar
goedkopere arbeiders elders om te zien. Het bedrijf leed niet eens
verlies, maar in de zucht naar hogere winsten voor aandeelhouders en
directie vestigde het zich in een lagelonengebied.
Moore realiseerde zich dat zijn felle polemieken in de krant nooit
iets zouden uithalen. Na een spoedcursus regie maakte hij Roger & Me,
voor minder dan driehonderdduizend dollar. Het grootste deel daarvan
haalde hij op met het organiseren van een wekelijkse bingoavond. De
plot van de film bestaat uit Moores pogingen in contact te komen met
de topman van het autobedrijf, Roger Smith, om hem over te halen een
bezoek aan het deerniswekkende Flint te brengen. Moore maakte de ooit
zo trotse hoofdstad van een auto-imperium tot pars pro toto voor alle
gemeenschappen die zonder mededogen in de steek zijn gelaten door het
grootkapitaal. Zelf noemde hij dit dieptragische portret van zijn stad
«een komedie over dertigduizend mensen die hun baan verliezen».
Prachtige hoofdrollen in de film waren weggelegd voor de plaatselijke
sheriff en deurwaarder.
Moore wist met de film een miljoenen publiek te bereiken, ondanks de
eindeloze beelden van kapotte huizen in troosteloze buurten. Zijn film
Bowling for Columbine uit 2002, over de angstcultuur en het wapenbezit
in Amerika, werd de best bekeken documentaire ooit. Fahrenheit 9/11
bracht afgelopen week het meeste geld op in een eerste draaiweekeinde.
Producent Weinstein beweert dat de film uiteindelijk tweeduizend zalen
zal aandoen en meer dan zestig miljoen dollar in het laatje zal
brengen, een ongekend record voor een documentaire.
Het geheim van Moores succes ligt in de ongebreidelde manipulatie die
soms op de lachspieren werkt, soms ontroering en dan weer
maatschappelijke verontwaardiging ontlokt. Moores films zijn niet
dodelijk serieus, zoals gangbare maatschappelijk geëngageerde
documentaires. En hoe dun bij hem de demarcatielijn tussen
documentatie en demagogie ook is, nooit wordt helemaal duidelijk wat
Moore beoogt: amusement of instemming. Na de première van Fahrenheit,
die een week eerder uitkwam dan Spiderman II, zei hij: «Ik hoop samen
met Spiderman het Amerikaanse volk gerechtigheid en vrede terug te
geven.» Maar hij zei het ook als zijn persoonlijke doel te zien Bush
uit het Witte Huis te jagen. Als een goede cartoonist schendt Moore
daarbij voortdurend de regels van de goede smaak en het beschaafde
intellectuele debat.
Want Fahrenheit 9/11 is vooreerst een spotprent, met alle
uitvergrotingen en flauwe hoon die daarbij horen. Zo krijgt de kijker
geen woord te horen uit de mond van de onderminister van Defensie
Wolfowitz, maar ziet hij wel hoe deze vreselijk lang zit te ploeteren
op het schikken van zijn haar vlak voordat hij in een
televisie-uitzending de opbouwwerkzaamheden in Irak van commentaar mag
voorzien. Wolfowitz haalt zelfs een vettig kammetje door zijn mond.
Hilarisch is ook het beeld van de dikke Moore in een ijscobus met
megafoon op het dak. Hij rijdt rond het Capitool om de congresleden de
angstaanjagende Patriot Act voor te lezen, nadat hij heeft begrepen
dat nagenoeg geen senator het ding voor goedkeuring heeft gelezen.
Minder sterk is het leedvermaak over minister Ashcroft, die enkele
jaren geleden ondanks het zingen van een gênant zelfgeschreven
patriottistisch lied een verkiezing verloor van een dode senator.
Meesterlijk daarentegen is het beeld van president Bush die in een
schoolklas in Sarasota Florida voorleest uit Mijn lievelingsgeitje, en
blijft voorlezen als hij van een adviseur hoort dat ook de tweede
toren van het World Trade Center is getroffen. De compleet lege, licht
stompzinnige uitdrukking van de president was de Amerikaanse
televisiekijker onthouden dat zou toch geen pas geven, de commander
in chief! maar Moore gebruikt dankbaar het materiaal van de leraar
van de schoolklas.
Ook veel ander materiaal is hem in handen gespeeld door
omroepmedewerkers die over beelden beschikten van vlak voor of na een
live-uitzending. Zo is Bush voornamelijk te zien op vakantie, waar hij
ontspannen zijn dagelijkse, wanhopig stemmende strijd met de eigen
taal levert, en veel, heel veel golf speelt. Nadat Bush op de green
opnieuw krachtdadig heeft verklaard de terroristen «uit hun holen te
roken», vraagt hij aandacht van de cameraman voor zijn slagtechniek.
«Let vooral op de bal die ik nu ga slaan!» Hij wroet opzichtig in zijn
herinnering naar «de belangrijke kwesties» waarover «Condi» (nationale
veiligheidsadviseur Condoleezza Rice) hem die middag zal informeren.
Hij weet het even niet meer.
Is Fahrenheit een goede film? Het weekblad Newsweek stelt: «Dat ligt
eraan waar je staat, politiek gezien.» Een andere commentator noemt de
film «goede propaganda». Zij bedoelt eigenlijk propaganda voor de
goede zaak. Of het goede propaganda is, valt te bezien. Want Moore
doseert slecht. Hij wil in alles de inherente slechtheid van de mannen
aan de macht zien. Omdat hij al zijn darlings ten tonele wil voeren,
is het effect soms potsierlijk. Zo merkt hij zelfs op dat Bush in de
nacht van 10 op 11 september sliep tussen «lakens van fijn Frans
linnen». Zou Bin Laden hebben afgezien van de aanval als Bush op een
zelfde stretcher had geslapen als de terroristenman zelf? En vaker is
niet duidelijk waar demagogie eindigt en argumentatie begint. Zo
blijft de hele film onduidelijk wat Moore nu precies wil aantonen met
de vermeende belangenverstrengeling van de Saoedische koninklijke en
Amerikaanse presidentiële familie. Moore wekt de suggestie dat Bush
vanwege zijn warme banden met de Saoedis, waaronder de familie Bin
Laden, in Afghanistan niet meer soldaten inzette dan het aantal
agenten in Manhattan, en dat hij vrij snel achter Saddam aanging in
plaats van al-Qaeda te vernietigen, om de aandacht af te leiden van de
bevriende Saoedis. «De film is een opiniestuk», zegt hij zelf.
Daardoor beklijven de aanklachten niet echt, schokken ze het
wereldbeeld van een krantenlezende kijker niet.
De reactie van de grootste aangeklaagde, het investeringsconglomeraat
Carlyle, is treffend. Deze organisatie, waarin rijke Saoedis
samenwerken met vice-president Cheney en vader Bush om miljarden
dollars aan pensioengeld te beleggen, wilde aanvankelijk actie
ondernemen tegen de film. Maar na het zien ervan verklaarde
communicatiedirecteur Ullman: «Moore schetst ons voornamelijk af als
winsthongerig, meer dan als een organisatie die de wereldmacht in
handen wil krijgen. Dus eigenlijk komt hij tot de conclusie dat we
goede investeerders zijn. Waarover zal ik dan klagen?»
Je kunt zelfs beweren dat het effectbejag soms het smakeloze
overschrijdt. Een zwaar gewond of inmiddels overleden jongetje (dat
blijft onduidelijk) wordt uit een wrak gedragen. Het is zichtbaar dat
hij eerder van angst in zijn broek heeft geplast. Ook zien we burgers
in Iraakse ziekenhuizen met weinig kans op overleven. Daar doorheen
snijdt Moore beelden van het jonge popsterretje Britney Spears, dat
met een onnozel stemmetje de mensen oproept «gewoon de president te
volgen in alles wat hij doet».
Dat de film de langst durende staande ovatie in de geschiedenis van
het filmfestival van Cannes te beurt viel, zegt vooral veel over de
politieke voorkeuren van het publiek, minder over de kwaliteit van de
propaganda. Toegegeven, iedere documentaire die pretendeert de
waarheid, of «die andere waarheid» te vertellen, moet het hebben van
suggestieve manipulatie. Maar te veel vals sentiment en vette effecten
staan een lovend artistiek oordeel in de weg.
Toch komt Michael Moore de eer toe filmmateriaal te tonen dat niet
voorbij de redacties van de landelijke omroepen is gekomen. Voordat de
fotos uit de Abu Ghraib-gevangenis naar buiten kwamen, had hij al
beelden van vernederingen van Iraakse gevangenen. Er zijn soldaten te
zien die «grappen» maken over een dode «Ali Babi». («Deze Ali Babi
heeft nog steeds een stijve!»)
Afgelopen week zei Moore keer op keer dat het hem er vooral om gaat
mensen te bereiken die anders op Bush stemmen, of die niet stemmen.
Aan de bioscoopbezoekers in Washington DC te zien preekt Moore
desondanks voor eigen parochie. Het is de traditionele sympathisant
van Democratische presidentskandidaten die zich in de ellen lange rij
voor de bioscoop heeft geschaard: zwarten, vrouwen, alternatief
geklede studenten en buitenlanders. Tijdens de film wordt dikwijls
geklapt en soms gejoeld. Producent Weinstein beweert dat de bioscopen
ook uitverkocht zijn in stadjes met een militaire basis en in staten
als Wyoming en Montana, waar weinig tot geen Democraten wonen.
Moore lijkt alles te doen om de inwoners van de zogenoemde red-states
te paaien, waar de meerderheid Bush stemt. Hij is een typische
Amerikaan, met baseballpet, een royaal eetpatroon en heldere politieke
opvattingen: allesbehalve de typische, tolerante Oostkust-liberaal met
een dure opleiding. Ondanks zijn appartement van twintig miljoen op
Manhattan is het waarschijnlijk geen spel. Tegen een Nederlandse
journalist zei hij ooit: «Flint hanteer ik altijd als norm, voor
alles.»
Met de meetlat van de ellende in Flint wordt Bush eindeloos veel
weerzinwekkender dan Clinton en Gore. Bush kondigde immers aan een
«compassionate» conservatief te zijn, terwijl Clinton en Gore eerlijk
de door Moore verfoeide «globalisering» koesterden als panacee voor
alle kwalen, zowel in heden als in toekomst. Bush is stroman van het
grootkapitaal, maar zegt zich door de christelijke moraal te laten
inspireren. Die hypocrisie is Moore teveel. Waarschijnlijk zal «de
strandbal», zoals Ralph Nader hem onlangs noemde, pas tot rust komen
wanneer er een president is die werkelijk om steden als Flint geeft.