Post by DragonòtPost by Maurizio Pistoneoltre a Tòni Bodrìe (obbligatorio) chi metteresti in un piccolo canone?
Basta far riferimento alla "Storia della letteratura in piemontese" di
Clivio, Gasca Queirazza e Pasero.
Come poeti sopra tutti ricordo padre Ignazio Isler e Edoardo Ignazio Calvo.
Nel teatro Vittorio Bersezio per "Le miserie 'd monsù Travet".
Nel Novecento c'è stata una fioritura incredibile di poeti che
continua anche oggi. Io non sono all'altezza di fare graduatorie, per me
il maggiore è Nino Costa e tra le donne Bianca Dorato, ma ce ne sono
molti altri.
Recentemente ho sentito brani in lingua originale (letti con pronuncia
corretta e voce impostata) di Baudelaire e Luigi Olivero, vi assicuro
che il secondo reggeva benissimo il confronto. :-)
Per la prosa abbiamo Nino Autelli, forse il più grande, ma io trovo
bellissima la prosa di Tavio Còsio.
Ti riporto due brani casualmente simili, uno del nobel Juan Ramon
Jimenez, l'altro di Nino Autelli.
Juan Ramon Jimenez
EL NIÑO TONTO
Siempre que volvíamos por la calle de San José estaba el niño tonto a la
puerta de su casa, sentado en su sillita, mirando el pasar de los otros.
Era uno de esos pobres niños a quienes no llega nunca el don de la
palabra ni el regalo de la gracia; niño alegre él y triste de ver; todo
para su madre, nada para los demás.
Un día, cuando pasó por la calle blanca aquel mal viento negro, no vi ya
al niño en su puerta. Cantaba un pájaro en el solitario umbral, y yo me
acordé de Curros, padre más que poeta, que, cuando se quedó sin su niño,
le preguntaba por él a la mariposa gallega:
Volvoreta d'aliñas douradas ...
Ahora que viene la primavera, pienso en el niño ton to, que desde la
calle de San Hosé se fue al cielo. Estará sentado en su sillita, al lado
de las rosas únicas, viendo con sus ojos, abiertos otra vez, el dorado
pasar de los gloriosos.
Nino Autelli
Ritin
Ant la bela stagion a la Valentin a a vnisìo le masnà dai cassinòt d'artorn.
A vnisìa 'dcò chila, Ritin.
Ritin a l'avìa soa cita tërsa 'd cavèj biond gropà con na frisa rossa e
an leu dle zartiere, ansima le gambe sutile, a l'avìa doe angasse 'd tèila.
A stasìa setà Ritin a l'ombra dla tòpia e a vardava nojàutri ch'i
giugavo an mes a l'àira. Dle vòlte a rijìa 'dcò chila.
Na vira l'hai sentù mama ch'a disìa parèj che Ritin l'era pòvra. Ël pare
'd Ritin a l'avìa pen a un tòch ëd tèra e a fasìa gnanca la polenta për
tuta l'anada.
Tute le vire che Ritin a vnisìa a la Valentin a, mama a la ciamava ant
ëcà e peui a-j dasìa na fëtta 'd pan bianch con un pom o na bela brancà
'd cerese. Ritin a-j pijava e peui andasìa a mangeje, tuta contenta,
setà slë scalin.
Ma mi cos'er-lo ch'am sagrinava, quand che mama a ciamava Ritin? E
përchè son scapà cola vira che mama l'ha faje na carëssa?
Ritin a l'ha capilo mè ghignon. Adess a mangiava pì nen sò pan bianch,
setà slë scalin, ma andasìa a mangelo bele stërmà.
Mi, më smijava 'd vëdde ant j'euj ëd mia mama n'ombra amèra 'd
rim¬pròcc. E mia pen a a dventava pì fòrta.
Un di son andàit darera dl'òrt e i l'hai vist Ritin, setà an¬sima a un
ròch, ch'a mangiava tuta chieta 'l pan ch'a l'avìa daje mia mama.
L'é dventà rossa rossa e a l'ha scondù sò pan daré dla schin a.
Ritin a vnisìa pì nen a la Valentin a.
Mi j'era content.
Ma dòp Ritin a l'é vnùa malavia.
Un di mama l'é andàita a trovela. (Mama l'ha gnanca dime d'andeje con
chila e mi da sota j'orm l'hai vardala slon¬tanesse a poch a poch, con
na còsa ant ël cheur ch'i savìa pa).
Mama l'é tornà a la cassin a ch'a l'era squasi neuit; nojàu¬tri j'ero
antorn a la tàula ch'i fasìo sin a.
Mama l'ha dit: --- Sùbit ch'a l'ha vëdume, l'ha slargà ij sò bej euj
bleussiel e a l'ha soridume tuta contenta. L'ha tanta sèi, pòvra Ritin,
ch'a chita mai ëd ciamé da bèive. Un di soa mama, tornand a ca da 'nt ij
camp, a l'ha trovala quacià për tèra tacà la sija.
Mama a seguitava a conté: --- Peul gnanca guernela soa mama; chila, pòvra
dòna, a va travajé e a-j lassa davzin cola pì cita. Ma la Marieta a
scapa via e la Ritin a resta bele sola... L'ha dime parèj che pen a ch'a
l'é varìa a ven torna a la Valentin a a mangé 'l pan bianch.
Mama l'é suvasse sa stissa 'd pior. Papà e nòno a l'han tirà un sospir:
papà e nòno 'dcò lor a-j vorìo bin a Ritin. Fin a Vigin l'é dventà nèch.
Mi stasìa a sente, ma aussava squasi mai j'euj da la sieta për nen
ancontré coj ëd mia mama.
* * *
Da lì quàich di Ritin a l'é mòrta.
Mi son restà come ancantà.
Mama l'ha dit: --- L'é volà an Paradis: l'era n'àngel, Ritin.
Anlora son sentume 'd colp tut pien ëd mòrtificassion e i son surtì an
sl'àira. I son setame 'd fianch al pajé e a l'é smi¬jame 'd vëdde Ritin,
torna coma na vira, setà sël trav, ch'am vardava tuta chieta a giughé
'nt ël pra.
Ma përchè ij sò euj adess më smijavo così doss?
Maraman mama l'ha ciamala për deje 'l pan.
Mi son corù lest e i l'hai sarà l'uss.
Chila l'ha vardame sensa dì gnente e l'é tornà a setesse ansima al trav,
ma sò sguard a l'era pien ëd malinconìa. Mia compassion anlora l'é
fiorìa a l'im¬provis.
--- Forse --- l'hai pensà 'dcò --- Ritin a l'é mòrta përchè ch'a vnisìa pì nen
a mangé 'l pan bianch a la cassin a.
Son sentume adòss un rimòrs grand coma na montagna.
E a l'é smijame che gnun al mond a fussa cativ parèj ëd mi. Son scondume
la facia ant le man da la vergogna.
E dal fond ëd mè sagrin l'hai vist Ritin, tuta splendrienta, tuta pien a
'd goj, ch'a volava su an Paradis con soe ale bianche.
* * *
Son aussame e son ancaminame travers ai camp, përchè vorìa pì nen feme
vëdde da gnun.
Doa ch'i andasìa?
I son rivà an fond a un senté, dnans a un pra bele fiorì 'd margrite.
Son sentume adòss ëd bòt an blan mila euj ch'am varda¬vo fiss, sensa
bate le parpèile.
Vorìa scapè, ma son fërmame lì con ël pior an gola.
Son chiname a cheuje na margrita sla broa dël senté.
E chi ch'a l'ha dime pian ant ël cheur ëd fene un bochèt a Ritin?
Mia tristëssa l'é s-ciairisse na frisa.
E son butame a cheuje le margrite a tut andé.
Man man che 'l bochèt a dventava pì gròss, as pasiava mè cheur.
Mia man adess a pudìa pì nen strenz lo tut, mè bochèt.
E i son tornà a la cassin a da mia mama.
Mama a l'ha vardame e l'ha soridume.
Mè cheur a l'é tornà pien dë speransa.
E a la sèira i son andàit ansema a mia mama a porteje 'l bochèt a Ritin.
Coma a tramolava mè cheur longh a la stra!
Dnans a la casota dla Ritin a j'era la gent ch'a disìa la coron a.
Quand ch'a l'han vardame mi l'hai bassà la testa.
Travers a l'uss, ecco, i l'hai vist ansima a l'erca na cita cassia
bianca e da banda dla cassia doi lumin ch'a brilavo.
Mi l'hai posà mè bochèt ai pé dla cassia e son andàit angi¬nojeme për
tèra, decant a mia mama. Son butame a preghé e n'onda càuda e legera,
ch'i savìa nen còsa ch'a fussa, am montava su dal cheur.
Forse Ritin am sentìa.
E mama a l'ha fam la vëdde Ritin.
L'era bianca bianca e a smijava andurmìa; ma ansima soa boca mi l'hai
vist l'ombra legera d'un soris.
L'hai vardala na minuta bele ancantà; peui l'hai dàit a l'improvis ne
s-cionf ëd pior, ma l'era un pior ëd consolas¬sion.
Ritin a l'avìa përdoname.
k